|
|||||||||
NAMA
LAIN:
|
|||||||||
JAMASAN PUSAKA KANJENG KYAI UPAS |
|||||||||
LOKASI:
|
|||||||||
Propinsi
|
:
|
Jawa Timur
|
|||||||
Kab/Kota
|
:
|
Kab. Tulungagung
|
|||||||
Kecamatan
|
:
|
Tulungagung
|
|||||||
Desa/Kel
|
:
|
Kepatihan
|
|||||||
Dusun/Jalan
|
:
|
||||||||
Kode Pos
|
:
|
||||||||
Koordinat BT
|
:
|
0
|
º
|
0
|
m/s
|
UTM-X:
|
0
|
||
Koordinat LS
|
:
|
0
|
º
|
0
|
m/s
|
UTM-Y:
|
0
|
||
PETA
|
:
|
||||||||
Kategori
|
:
|
Adat-istiadat masyarakat
|
|||||||
Kondisi
|
:
|
Masih bertahan
|
|||||||
Upaya Pelestarian
|
:
|
Sudah ada upaya pelestarian/perlindungan
|
|||||||
Upaya Promosi
|
:
|
||||||||
Sejarah
singkat:
|
|||||||||
Kanjeng Kyai Upas adalah pusaka yang berbentuk
tombak yang panjang bilahnya 35 cm, dan panjang landheyan atau
tangkainya 5 meter. Pada pangkal bilahnya ada tulisan berwarna emas dari
bahan emas dengan huruf Arab yang berbunyi “Allah”. Kanjeng Kyai Upas
diberi lurup atau ditutup berlapis-lapis dengan kain cindhe.
Menurut legenda dan kepercayaan masyarakat
pendukungnya, dinyatakan bahwa bilah Kanjeng Kyai Upas berasal dari lidah
seekor ular naga dan landheyannya berasal dari badan seekor ular
naga yang bernama Baru Klinthing. Pusaka Tombak Kanjeng Kyai Upas ini berasal
dari Mataram yang dibawa Oleh Raden Mas Tumenggung Pringgodiningrat, putra
dari Pangeran Noyokusumo di Pekalongan yang menjadi menantu Sultan Hamengku
Buwono II, ketika beliau menjadi Bupati Ngrowo yang sekarang dikenal dengan
Tulungagung.
|
|||||||||
Uraian/Deskripsi
singkat:
|
|||||||||
Pusaka Kanjeng Kyai Upas dipelihara dengan baik
oleh Bupati Ngrowo atau Tulungagung Raden Mas Pringgo Kusumo secara adat dan
turun temurun. Pusaka ini sumare atau ditempatkan di Gedhong
Pusaka di Dalem Kanjengan Kepatihan Kecamatan Kota Tulungagung,
Kabupaten Tulungagung. Setiap hari Kamis oleh Kyai Emban diberi sesaji
dan diberi lampu cuplak dengan minyak jarak dan sambil membakar
kemenyan. Pada saat ini yang memelihara pusaka tersebut Bapak Raden Mas
Indronoto, salah satu keturunan keluarga Raden Mas Pringgo Kusumo.
Tujuan upacara adat siraman pusaka
tombak Kanjeng Kyai Upas adalah untuk pemeliharaan secara tradisional, sehingga
diharapkan dengan pemeliharaan ini pusaka tombak Kyai Upas akan tetap ampuh,
tidak rusak dapat melindungi masyarakat pendukungnya akan adanya gangguan
atau bencana yang akan menimpanya. Secara logika sekarang bahwa dengan siraman
itu pusaka akan terpelihara tidak berkarat, tidak rusak, karena
dibersihkan dan diolesi dengan warangan yang merupakan racun yang
dapat mematikan bakteri perusak.
Upacara adat Siraman Pusaka Kanjeng
Kyai Upas di Tulungangung dilaksanakan setiap tahun sekali, yaitu bertepatan
pada hari Jumat antara tanggal 11 sampai 20 bulan Sura. Puncak
upacara dilaksanakan pada hari Jumat dengan mengambil waktu pukul 09.00 –
11.00 atau sebelum sholat Jumat..
Tempat pelaksanaan siraman Kanjeng
Kyai Upas di Dalem Kanjengan, Kepatihan, Kecamatan Kota
Tulungagung. Di tempat ini pusaka tombak Kanjeng Kyai Upas sumare ‘disimpan’.
|
|||||||||
http://www.javanologi.info/sib/index.php?page=detail&hal=karya&kode=BUD-00004
|
Sabtu, 27 Desember 2014
UPACARA ADAT SIRAMAN PUSAKA KANJENG KYAI UPAS DI TULUNGAGUNG
UPACARA ADAT SIRAMAN PUSAKA KANJENG KYAI UPAS DI TULUNGAGUNG
|
||||||||||
NAMA
LAIN:
|
||||||||||
JAMASAN PUSAKA KANJENG KYAI UPAS |
||||||||||
LOKASI:
|
||||||||||
Propinsi
|
:
|
Jawa Timur
|
||||||||
Kab/Kota
|
:
|
Kab. Tulungagung
|
||||||||
Kecamatan
|
:
|
Tulungagung
|
||||||||
Desa/Kel
|
:
|
Kepatihan
|
||||||||
Dusun/Jalan
|
:
|
|||||||||
Kode Pos
|
:
|
|||||||||
Koordinat BT
|
:
|
0
|
º
|
0
|
m/s
|
UTM-X:
|
0
|
|||
Koordinat LS
|
:
|
0
|
º
|
0
|
m/s
|
UTM-Y:
|
0
|
|||
PETA
|
:
|
|||||||||
Kategori
|
:
|
Adat-istiadat masyarakat
|
||||||||
Kondisi
|
:
|
Masih bertahan
|
||||||||
Upaya Pelestarian
|
:
|
Sudah ada upaya pelestarian/perlindungan
|
||||||||
Upaya Promosi
|
:
|
|
||||||||
Sejarah
singkat:
|
||||||||||
Kanjeng Kyai Upas adalah pusaka yang berbentuk
tombak yang panjang bilahnya 35 cm, dan panjang landheyan atau
tangkainya 5 meter. Pada pangkal bilahnya ada tulisan berwarna emas dari
bahan emas dengan huruf Arab yang berbunyi “Allah”. Kanjeng Kyai Upas
diberi lurup atau ditutup berlapis-lapis dengan kain cindhe.
Menurut legenda dan kepercayaan masyarakat
pendukungnya, dinyatakan bahwa bilah Kanjeng Kyai Upas berasal dari lidah
seekor ular naga dan landheyannya berasal dari badan seekor ular
naga yang bernama Baru Klinthing. Pusaka Tombak Kanjeng Kyai Upas ini berasal
dari Mataram yang dibawa Oleh Raden Mas Tumenggung Pringgodiningrat, putra
dari Pangeran Noyokusumo di Pekalongan yang menjadi menantu Sultan Hamengku
Buwono II, ketika beliau menjadi Bupati Ngrowo yang sekarang dikenal dengan
Tulungagung.
|
||||||||||
Uraian/Deskripsi
singkat:
|
||||||||||
Pusaka Kanjeng Kyai Upas dipelihara dengan baik
oleh Bupati Ngrowo atau Tulungagung Raden Mas Pringgo Kusumo secara adat dan
turun temurun. Pusaka ini sumare atau ditempatkan di Gedhong
Pusaka di Dalem Kanjengan Kepatihan Kecamatan Kota Tulungagung,
Kabupaten Tulungagung. Setiap hari Kamis oleh Kyai Emban diberi sesaji
dan diberi lampu cuplak dengan minyak jarak dan sambil membakar
kemenyan. Pada saat ini yang memelihara pusaka tersebut Bapak Raden Mas
Indronoto, salah satu keturunan keluarga Raden Mas Pringgo Kusumo.
Tujuan upacara adat siraman pusaka
tombak Kanjeng Kyai Upas adalah untuk pemeliharaan secara tradisional, sehingga
diharapkan dengan pemeliharaan ini pusaka tombak Kyai Upas akan tetap ampuh,
tidak rusak dapat melindungi masyarakat pendukungnya akan adanya gangguan
atau bencana yang akan menimpanya. Secara logika sekarang bahwa dengan siraman
itu pusaka akan terpelihara tidak berkarat, tidak rusak, karena
dibersihkan dan diolesi dengan warangan yang merupakan racun yang
dapat mematikan bakteri perusak.
Upacara adat Siraman Pusaka Kanjeng
Kyai Upas di Tulungangung dilaksanakan setiap tahun sekali, yaitu bertepatan
pada hari Jumat antara tanggal 11 sampai 20 bulan Sura. Puncak
upacara dilaksanakan pada hari Jumat dengan mengambil waktu pukul 09.00 –
11.00 atau sebelum sholat Jumat..
Tempat pelaksanaan siraman Kanjeng
Kyai Upas di Dalem Kanjengan, Kepatihan, Kecamatan Kota
Tulungagung. Di tempat ini pusaka tombak Kanjeng Kyai Upas sumare ‘disimpan’.
|
||||||||||
http://www.javanologi.info/sib/index.php?page=detail&hal=karya&kode=BUD-00004
|
Tata Krama
lan Krama ingkang gadhah teges Sopan santun utawi tumindak.
dados tata krama punika tata cara utawi tatanan ingkang sae ingkang sampun turun-temurun ing budaya masyarakat ingkang ngatur sesrawungan tumprap tiyang sanes supados ngaosi kaliyan tiyang sanes punika ingkang cocok kaliyan adat masyarakat utawi adat ingkang sampun lumampah. Dados tata krami ingkang saben suku utawi daerah saged benten kaliyan daerah sanesipun. Tata krama nggadahi tujuan kangge ngatur tingkah laku supados mboten nyimpang saking adat, lan ngatur tata cara sesrawungan kaliyan tiyang sanes supados miturut kaliyan tata krama ingkang sampun mlampah ing masyarakat daerah ingkang dipun lenggahi.
dados tata krama punika tata cara utawi tatanan ingkang sae ingkang sampun turun-temurun ing budaya masyarakat ingkang ngatur sesrawungan tumprap tiyang sanes supados ngaosi kaliyan tiyang sanes punika ingkang cocok kaliyan adat masyarakat utawi adat ingkang sampun lumampah. Dados tata krami ingkang saben suku utawi daerah saged benten kaliyan daerah sanesipun. Tata krama nggadahi tujuan kangge ngatur tingkah laku supados mboten nyimpang saking adat, lan ngatur tata cara sesrawungan kaliyan tiyang sanes supados miturut kaliyan tata krama ingkang sampun mlampah ing masyarakat daerah ingkang dipun lenggahi.
Tiyang ingkang kawajiban nepangaken
tata krama dateng putra inggih menika tiyang sepuh, supados nggadahi watak
ingkang sae. Tata krama dipun bagi dados pinten-pinten perkawis inggih punika
ngatur tata krama dhahar, mlampah, ngaggem busana, ngendikan kaliyan tiyang
sanes, sesrawungan, lan sakpanunggalanipun. Sakmenika kula badhe ngandharaken
salah saktunggalipun perkawis tata krama pangandikan kaliyan tiyang sanes.
Tiyang kagungan pangandikan kalian tiyang sanes gadhah tata krama inggih punika
:
1.
Kedah ngginaaken basa krama alus menawi ngendikn kaliyan tiyang ingkang
langkung sepuh.
2.
Mboten motong pangandikanipun tiyang sanes
3.
Mboten ngrasani lelampahanipun tiyang sanes
4.
Kedah ngaggem basa ingkang sopan lan santun
5.
Kedah nggateaken panggenan ingkang kangge pangandikan
6.
Mboten kekathahen gegujengan menawi pangandikan wontening panggenan tiyan
kathah
7.
Mboten gegujengan wonten ing mergi
8.
Menawi wonten tiyang ingkang nyuwun pirsa dipun aturi kanthi sopan lan santun
9.
Mboten pareng ngendikan ingkang sora-sora
10.
Menawi pangandikan ingkang andhap asor
11.
Kedah semanak
12.
Kedah sumeh lan temrampil
13.
Kedah ngaosi kaliyan tiyang sanes
14.
Kedah ingkang sopan lan santun
15.
Nggatosaken pemanggihipun tiyang sanes
Menika
tata krama menawi pangandikan kaliyan tiyang sanes . Nanging sak punika tata
krama kados punika rekaos dipunpanggihi wonten masyarakat jawi. Terutami
dumateng para pemuda-pemudi, pemuda-pemudi jaman sak punika kathah ingkang
mboten mangertos perkawis tata krama menawi pangandikan kaliyan tiyang sanes,
dumateng tiyang ingkang langkung sepuh. Saenggo wiwit sak punika para tiyang
sepuh kedah saged nanemaken budaya jawi ingkang sae kaliyan putranipun supados
para putra saged gadah tata krama ingkang sae langkung-langkungipun tata krama
perkawis pangandikan dumateng masyarakat.
Sak
punika sedaya guru wiwit saking TK kedah ngenalaken basa jawi kagem bahasa
sedinten-dinten sanesipun basa Indonesia. Sebab sakmenika kathah para siswa
ingkang mboten ngginakaken basa jawi namung Basa Indonesia ingkang dipun agem
kagem basa sedinten-dinten. Lajeng sanesipun guru para keluarga khususipun
tiyang sepuh para siswa kedah nepangaken sekedik mboko sekedik kaliyan para
putranipun, saenggo para putra saget ngginaaken basa ingkang leres, sopan lan
santun. Menawi masyarakat kagungan tata krami ingkang sae gesangipun badhe sae,
tentrem utawi mulya.
LAYANG
Layang iku umumé arupa dluwang sing tinulisan
dikirimaké minangka gantiné rerembugan. Ananging layang uga bisa ateges buku
sing ngamot crita
lan sapanunggalané.
Warna-warnane layang:
- Layang biwara.
- Layang Iber-iber (Layang Kiriman).
- Layang Dhawuh.
- Layang Ulem.
- Layang Lelayu,
- Layang Pribadi lan sapanunggalané.
Perangané layang
1. Papan panggonan lan titi mangsa, mratélaké papan kutha lan titi wanci
panulisé layang.
2. Adangiyah (adawiyah). Mratélaké unggah-ungguhing basa paprenahé kang
kirim layang marang kang arep dikirimi layang, marang kanca sedulur sapantaran,
utawa marang kaprenah tuwa, umpamané pakdhé budhé.
3. Pambuka (bebuka). Karepe kanggo mbukak utawa miwiti layang. Ing padatan
anelakaké awèh atur kabar kaslametan
kasarasan
lan katentreman.
4. Isi (surasa basa). Mratélaké apa sajatiné isi layang.
5. Panutup (wasana basa). Panutup isi adaté pangajap , pangarep arep kang
ana gegayutan karo isi layang.
6. Titi mangsa (titi wanci).
7. Peprenahan. Paprenahan iki karepe katulis ing layang marang kang
dikirimi layang.
8. Tapak asma.
Adangiyah nelakake , unggah-ungguhing layang.
1. Taklim (ingkang taklim), marang sadulur tuwa, utawa menyang
sapadha-padha kang perlu diajeni.
2. Salam taklim, marang sedulur enom, utawa menyang sapepadhané.
3. Ingkang salam, marang sedulur enom kang perlu diajeni, amarga pangkaté
luwih dhuwur.
4. Ingkang pandonga, saka wong tuwa marang wong enom kang diajeni.
5. Ingkang Pandonga, saka wong tuwa marang anak putune dhewe utawa sing
karengkuh kaya anaké dhéwé. 6. Ingkang sembah, saka wong cilik marang para
luhur, nadyan pangkate padha. 7. Ingkang sembah sungkem, saka wong enom marang
sesepuh (simbah) utawa para luhur.
8. Ingkang sembah pangabekti, saka wong enom marang wong tuwané dhéwé,
umpamane : Bapak, Ibu, Simbah, wong wadon marang kakunge.
9. Ingkang pangabekti, marang wong tuwa kang diajeni (dibekteni),
umpamané : marang ipene kang kaprenah tuwa.
10. Sembah sujud, saka kawula marang Gustine Pamuji, umpamane :
karengga sagunging kaurmatan, Karengga sagunging pahargyan, kairing ing
sagunging kaurmatan, pudyarja, lan sapituruté. Iku kabeh, satemene mung
owah-owahan saka kang kasebut ing dhuwur mau. Amarga ana pakèwuhé anggoné arep
nandukaké unggah-ungguh.
Tuladha
Gatekna tuladha layang ing ngisor iki:
Salatiga, 10 januari 2009
Pangabekti kula Katur eyang kakung Wirga Martono ing margi sukarna hata 5
Sragen
Nuwun wiyosipun sareng serat menika ingkang wayah nyaosi pirsa, bilih
kawontenanipun ingkang wayah dalah bapak ibu ing Salatiga tansah ginanjar wilujeng .
mugi-mugi kasugenganipun eyang kakung sabrayat tansah mekatena ugi Kajawi
punika nyaosi pirsa, bilih paringan serat eyang sampun ingkang wayah tampi.
Ingkang wayah punapa dene bapakl ibu sami bungah dene eyang sampun kondur kanti
wilujeng Salajengipun nyaosi pirsa, bilih liburan mangke bapak ibu punapa dene
ingkang wayah badhé sowan éyang. Sokur saged sinambi ningali musium
Sangiran, dateng kraton Surakarta, ningali tetilaripun para raja.
Ing wasana cekap semanten aturipun ingkang wayah. Sedaya kalepataning atur
punapa dene kiranging, suba sila nyuwun pangapunten.
Ingkang wayah Sukartini
Margi Dipanegara angka 136
Langganan:
Postingan (Atom)